تبیین و شناسایی مسائل و نیازهای دانشجویان در برنامه درسی دروس معارف اسلامی دانشگاههای شهر تهران به منظور ارائه الگوی مطلوب

این پژوهش با هدف تبیین و شناسایی مسائل و نیازهای دانشجویان در برنامه درسی دروس معارف اسلامی دانشگاههای شهر تهران به منظور ارائه الگوی مطلوب انجام شده است. دروس معارف اسلامی طی سه دهه فعالیت در دانشگاه ها دارای رشد کمی وکیفی بوده است. در حال حاضر در 400 واحد دانشگاهی، گروه معارف اسلامی به عنوان یک گروه آموزشی با بیش از 5000 عضو هیأت علمی تمام وقت فعالیت آموزشی و پژوهشی وسیعی را انجام می دهد. ده درصد از برنامه های درسی دانشجویان در مقطع کارشناسی به این دروس اختصاص داده شده است.بررسی ها نشان داده است که برنامه درسی موجود معارف اسلامی مبتنی بر نیازهای دانشجویان نمی باشد و یکی از خلأ های مهم در این خصوص نداشتن چارچوب مشخصی برای آموزش دروس معارف اسلامی است .نداشتن الگوی مشخص و عدم نیاز سنجی از دانشجویان در برنامه درسی موجب شده است که بسیاری از ویژگیها، مهارت ها و توانایی هایی که باید در برنامه درسی دروس معارف اسلامی لحاظ شود مورد غفلت قرار گیرد. لذا انجام این تحقیق برای پر کردن این خلاء انجام شده است به عبارتی هدف از انجام این پژوهش نیازسنجی آموزشی از دانشجویان برای طراحی الگوی مطلوب برنامه درسی دروس معارف اسلامی و اعتبار بخشی آن توسط صاحب نظران بوده است. به منظور دستیابی به اهداف این مطالعه از روش پژوهش ترکیبی (کیفی و کمی) استفاده شده است. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه های شهر تهران می باشد. در بخش کیفی برای پاسخگویی به اولین سئوال پژوهش، ((با توجه به سیاست ها و جهت گیری کلی آموزشی معارف اسلامی در دانشگاه ها، اهداف مطلوب دروس معارف اسلامی چگونه باید باشد؟)) با مطالعه اسناد و مدارک بالا دستی اهداف مطلوب شناسایی گردید و داده ها موضوع بندی شد و به 385 کد اولیه تقسیم گردید و از طریقه مقوله بندی و موضوعات اساسی (theme) اهداف مطلوب بر اساس منابع پژوهش در هشت محور کلی جمع آوری و ارائه گردید و در ادامه برای اعتبار بخشی اهداف مطلوب استخراج شده از روش فن دلفی انفرادی و جمعی و مصاحبه انفرادی نیمه ساختارمند از صاحب نظران و اساتید دروس معارف اسلامی انجام شد. در بخش کمی برای پاسخ به سئوال دوم تا هشتم پژوهش با استفاده از پرسشنامه متشکل از 83 سوال ویژگی های چهار عنصر اصلی برنامه درسی (اهداف، محتوا، روش و ارزشیابی) شناسایی و تحلیل شد. نتایج حاصل از داده ها نشان دهنده فاصله وضع موجود و مطلوب و به عبارتی نیاز های اساسی آموزشی دانشجویان در برنامه درسی دروس معارف اسلامی میباشد. بر اساس تحلیل یافته ها الویت های برنامه درسی ملاک عمل قرار داده شده است. با تلفیق داده های حاصل از مطالعه کیفی و کمی الگوی برنامه درسی معارف اسلامی طراحی گردید و با استفاده از روش دلفی اعنبار بخشی الگوی پیشنهادی انجام شد.از ویژگی های مهم این الگو توجه به تمامی عناصر نه گانه الگوی کلاین می باشد. (اهداف، محتوا، راهبردی های یادگیری و یاد دهی ، ارزشیابی، فعالیت های یادگیری، منابع، زمان، مکان) و ارتباط این عناصر بصورت دایره وار نمایش داده شده است، تا پیوستگی و ارتباط این عناصر با یکدیگر و پویایی برنامه درسی دروس معارف اسلامی در الگوی پیشنهادی مشخص گردد. لازم است مشابه این تحقیق در سطح کشور اجرا شود و با شناسایی نیازهای دانشجویان برنامه های درسی دروس معارف اسلامی مورد بازنگری قرار گیرد.